14 Ekim 2015 Çarşamba

Korsan Müzik Aurous ile Geri Mi Dönüyor?

Aurous isimli bir program peydah oldu daha yeni, bizlere korsan yoldan ücretsiz ve reklamsız müzik dinletmeye yarıyormuş. Program Amerika'da kodlanmış görünüyor ve şu an için masaüstü platformlarda destekleniyor.

Bakalım neler sunuyormuş Aurous, üşenmedim Windows için indirdim baktım.



14 Ağustos 2015 Cuma

Saza Niye Gelmedin

Eve hemen hemen aynı saatlerde geldiğim ev arkadaşımla yemek ve bulaşığı halledip biraz güreştikten sonra ikimiz de ayrı köşelere çekilmiştik. Üzerimizdeki şapkalı vahşi batı özentisi denyoları silkip atmış ve nihayetinde nefes nefese kalmış iki boğa gibi yorgunluktan durulmuş, kızarmış yüzlerle arkadaşım kitap okumaya yatağına ben de salondaki ikili koltuğa, televizyonun karşısına gömülerek nabzımızın normale dönmesini bekliyorduk. Yemek sonrası klasik sporumuzdu bu, spor salonuna para gömüp gitmemekten daha mantıklıydı güreş bizim için. Ben yaz sıcağında kapı önlerinde bir kap su arayan köpek gibi dilim dışarda nefes nefese kalmış bir halde, ikili koltuktan bacaklarımı sarkıtarak elimde kumandayla televizyon seyrederken aniden kapı zili çaldı. Her kapı zili gibi bizim kapı zilimiz de çok ani çalıyordu hep; bir şey yaparken de hiç bir şey yapmazken de aniden ortama hakim olan itici bir eleman bu kapı zilleri bana göre. Arkadaş ortamında yeterince iyi espri yapamayan birinin herkesinkini bastıracak şekilde kendi sesini yükseltip kendini dinletmesi gibi itici ve zorlayıcı bir eleman... Beynime pompalanan kanın verdiği uğultu yetmiyormuş gibi “zırrr zırrr” çalan kapı zili de “KALKSANA LAN KİME DİYORUZ” diye emir kipiyle bana bağırıyordu aynı sinir bozuculukla.

Batık İspanyol ticaret gemisinden çıkarılmış içi altın sikke dolu sandıktan çıkan gıcırdamayla açıldı kapı. Mantıken sandık kapağının gıcırdaması için kuru olması gerekir ama bunu o kadar da kafama takmadım o an çünkü bizim evin gıcırdayan kapağının altından apartmanın kel yöneticisi çıkıvermişti; beyaz atletinin altında kürk gibi kılları ve epey emek harcayarak bugünlere getirdiği belli olan göbeği ile arada bir sönen fotoselli ışığın yanması için ellerini sallayarak karşımda dikiliyordu. Bir an için yönetici Sadri Bey ile aramda ortak bir bağ kurdum, zira ben de lokanta ve kafelerde ne zaman tuvalete gitsem arada bir sönen ışık ben işimi görene kadar sönmesin diye Haluk Levent’in Ankara şarkısına avucumda çakmak varmışçasına bir elim havada eşlik ederim hep.

“İyi akşamlar kardeşim” dedi Sadri Bey, “İyi akşamlar abi” diye karşılık verdim ben de onun bu samimi cümlesine. “Dünkü apartman toplantısına sizin daireden kimse gelmedi, önemli kararlar alınacağını bina kapısına astığım yazıda belirtmiştim halbuki” dedi. Aslında tam olarak bu kadar düzenli bir cümle kurmadı ama ben devrik cümlelere ve anlatım bozukluklarına biraz kafayı taktığımdan otomatik olarak içimden düzeltiverdim. Cümlenin başlangıcında kurduğumuz samimi havayı koruyarak “Sadri abi” dedim, “biz daire sahibi değiliz ki, kiracıyız. Sizin yaptığınız toplantı hakkında ev sahibimize haber vedik, onun katılması gerekmez mi böyle durumlarda?”

Adamın içimden düzeltmek zorunda kaldığım eğri büğrü cümleleri yetmezmiş gibi, benim dikkatimi bozmak için sanki inadına bıraktım gözlerimi, yüzüme bakmadan yukarıda bir yerlere bakarak konuşuyordu. Yerli malı haftasında okul önünde şiir okuyor sanki mal diye yine içimden biraz atar yaptım. Konuştuğu insanın suratına bakmayıp yukarıda bir noktaya kitlenen insanlara herkesten az daha fazla sinirleniyorum ben, akıllarından dört basamaklı üç sayıyı çarpıyormuş gibi görünmeleri bana cidden sinir bozucu geliyor. Bu ülkeye bir Metin Şentürk yetiyor halbuki, kaldı ki onun gerçek bir bahanesi var. Kürk mantolu Sadri dedim içimden; insanlara isim takmaya bayılıyorum, orta okulda bana da çok taktılar çünkü. 

“E ama binanın yeni cephe boyasının yapılması konusunda konuşacaktık” diye devam etti Sadri Bey, ben kafamda uzun uzun cümleler kurup en sonunda çocukluğuma gitmişken adam daha yeni cümle kurmayı başarmıştı. “Doğru söylüyorsun Sadri abi ama bu daireye düşen boya masrafını biz karşılamayacağız ki, ev sahibi karşılayacak. Onun adına toplantıya gelip bir görüş belirtemeyiz ki biz” diyebildim, terli terli ayakta dikilmekten tansiyonum düşmüştü. Ya da çıkmıştı, ikisini hiç ayırt edemem zaten, benim tıp bilgim limon ve gazoz ile tuzlu ayran tedavisinden ibaret. Artık hangisi işe yararsa...

“Sen de doğru söylüyorsun kardeşim” diyerek tekrar komşuluk ilişkilerimizi pekiştirdi Sadri Bey, tam pekiştiremediğini düşündü ki “Eee, siz n’apıyorsunuz bakalım?” diye devam etti. “İyi abi okul, iş-güç işte”. Artık noktalama değeri taşıyan muhabbet öldürücü cümleyi kurdum dedim kendi kendime, bundan sonra peki bakalım o zaman, iyi akşamlar der, bu işkence de biter umuduyla. Bunun yerine “Geçen yengeniz börek yapmıştı, size de getirdik ama sizden kimse kapıyı açmadı” ile devam ettirdi konuşmasını. "Abi, yengenin ellerine sağlık ama evde olmadığımız bir zamanda gelmiş olabilir misiniz?” dedim ama içimden Allah’a sığınarak bildiğim sureleri okumaya başlamıştım artık, ki epey bir sure bildiğim için bu gibi durumlarda metafizikle çok içli dışlı olup sakinleşebiliyorum. Bu konuşmanın bitmesi için kendimi onun yerine koymam gerektiğini kavrayacak kadar deneyim sahibi olduğumdan “Neyse abi evin içi soğudu, malum doğal gaz da iyice zamlandı” cümlesiyle topu ona attım, Sabri Bey sağolsun hak vererek iyi akşamlar dileyip ve ev arkadaşıma selam söyleyip merdivenleri çıkmaya başladı.


Düşüp çıktığını bir türlü anlayamadığım tansiyonum için mutfağa gidip bol limonlu soda yaptım kendime. İlginç bir şekilde ne zaman tansiyonum ile ilgili bir sıkıntı yaşasam limonlu soda hep işimi görüyordu. Ya tansiyonum çok istikrarlıydı ya da artık tıbbi bilgileri şarkı-türkülerden edinmeyi bırakmam lazımdı.

2014, Burak CINAR

25 Mayıs 2015 Pazartesi

Bir Film Nasıl Tercüme Edilmez?

Okur gözüyle bilimkurgu nasıl yazılmaz diye başladım ve şimdi de bir çevirmen gözüyle bir film nasıl tercüme edilmez, onu anlatmaya çalışacağım. En sık görülen hatalar elbette altyazılarda ortaya çıkıyor ama seslendirilen filmlerde de ziyadesiyle sıkıntı olduğunu belirtmek gerek. Seslendirmesi yapılan filmlerin avantajı, önceden orijinal dili ile izlenmemişlerse hatalarının pek fark edilmemesi.

Beyin donduran hatalardan birkaçı:

Çok Anlamlı Fiillerin Yanlış Anlamlarının Kullanılması
Miss kelimesine değinelim evvela… Bu bize ilk öğretilen çok anlamlı kelimelerden biridir. Google Translate bile ne zaman hangi anlamda kullanıldığının ayırdına çoğunlukla varabilirken, altyazı çevirmenliğini iş edinmiş arkadaşlar nedense şaşırabiliyorlar.

Örnek: Adam ateş eder ve repliği “I just missed your heart” olur. Altyazımızın çevirisi ise “Sadece kalbini özlemiştim” olarak yapılmış. Kendimi tutmasam yazı formatından çıkacak, gülücüklerle dolduracağım buraları. Buradaki kurşun kalbi özlemekten ziyade ıskalıyor normalde ama tabii belki çevirmen arkadaşın duygusal yoğunlukta olduğu bir ana denk gelmiş olabilir cümle, tercüman dediğiniz insanların da bazen algıları bu denli kapanabiliyor. Şaka ya hu şaka, “Good morning class! Good morning teacher! How are you today? Fine thanks, and you? Fine, sit down!” (İngilizce 101)  terk bence bu adam.

Örnek: Bayılmış kadın ayılır ve repliği “What happened to me?” olur, ardından cevabı veren diğer karakter “You blacked out” der. Anlaşılacağı üzere ayılan kadın “Ne oldu bana?” dedikten sonra cevabı “Bayıldın” olmalıyken Black out fiilinin ilk anlamı elektrik kesilmesi olunca, altyazımız da “Elektrik kesintisi oldu” halini alıyor.

Fizik veyahut Elektrik-Elektronik okuduğunu düşündüğüm bu gönüllü çevirmen arkadaş illaki elektriksel bir şey kullanmak istiyorduysa, bence senaryoyu toptan değiştirip diyaloğu şu şekilde düzenlemeliydi:
 “Ne oldu bana?”
“Şartellerimi attırdın, bir koydum bayıldın kadın!”
Gördüğünüz gibi anlam bütünlüğünü her şeye rağmen korumuş olduk.


Filmi Bip ile Bezeme
Ülkemizde TV’de yayınlanan filmler için çok büyük bir sorun var, kimse hangi özel ismi kullanmanın reklama girip girmeyeceğini kestiremiyor. RTÜK bile kestiremiyor… Geçenlerde bir filmi izlerken “Ölmedi, o hala yaşıyor. Orange County’de 7/11 işletiyor ve tam 200 kilo oldu” repliğinde Amerika’da bir mağaza zinciri olan 7/11, o meşhur kutsal bip ile sansürlendi. Türkiye’de hiçbir mağazası olmayan bir şirketin adı söylenirse reklama girer düşüncesi ziyadesi ile saçma bana kalırsa, olmayan rekabeti haksızlıktan korudukları için.

Bu madde çeviri ile direkt alakalı olmadı ama tercüme edilen içeriğin kullanılmasına dair bahsedilmesi de gerekliydi. “Televizyonda İlk Kez” ibaresi artık izleyicileri heyecanlandırmıyor fakat belli ki TV yetkililerini epeyce heyecanlandırıyor, o vakit onlar da sansürü uygulamadan evvel RTÜK’e veya kimden korkuyorlarsa ona danışsınlar.


Seslendirme Sanatçısına Şarkı Söyletme
Bu duruma iki yerden bakıyorum ve bir taraf tamamen saçma iken, diğer taraf ilkinden biraz daha az saçma. Az saçma olan tarafa bir göz atalım önce… Seslendirme sanatçısı dediğin adam genellikle tiyatro okumuştur, artikülasyonu iyidir ve şan eğitimi de almıştır doğal olarak. Yani bu adam dili güzel konuşur ve şarkı söylediğinde de becerir bu işi. Her altyazı çevirmeni gibi her seslendirme sanatçısı da iyi olacak diye bir şey yok, seslendirmesi iyi ama şarkı söylemesi kötü adamlar çok. Lafın kısası, abi her adama şarkı söyletilmez. Bu az saçma olanıydı.

Bir de işin özündeki saçmalık var: şarkı ve şiir gibi anadilde bile aktarılmak istenen hissiyatı zar zor anlaşılan şeyleri ne diye tercüme ettirmeye yeltenir ki zaten TV’ciler? Haydi tamam, çok iyi tercüme edildi, anlamdan hiçbir şey kaybolmadı diyelim, uzak gözlüğü olmadan altyazıyı takip edemeyen izleyiciler seslendirme sanatçısının değil de oyuncunun performansını izlemek ve duymak istemezler mi? Adam söylediği şarkıyla Oscar, Altın Ayı vs. alıyor ama  “TV’de İlk Kez” diye film yayınlandığı zaman şarkıyı seslendiren ise Osman amca oluyor. Oscarlar Osman olmasın lütfen…

Ölçü Birimlerinin Çevirisindeki Sıkıntı
Feet, mil, pound, inç… Neden adam gibi çevrilemiyor bunlar? Ya da neden olduğu gibi bıraktırılıyor bu ölçü birimleri? Artık ilköğretimde 1 inç kaç cm eder diye öğretiliyorsa anlarım fakat biz, “Adam öyle bir kilo aldı ki görmen lazım, tam 450 pound oldu.” gibi bir cümledeki ağırlık biriminin kaç kilogram ettiğini kafamızdan hesaplayana kadar o film bitmez mi? Bitti bile!

Bir de kurnaz çevirmen arkadaşlar var, 450 poundu 450 kg olarak aktarıp bırakabiliyorlar. Gerçek ederi ile arasında 250 kg olan bu çeviri kimi tatmin eder şimdi, söyleyin bana. Filmin başına altyazıyla “Dinleyerek Çeviren T@ner54. İyi SeYirLeR!!!” yazınca hata düzelmiyor. Olmamış arkadaşım, iyi dinleyememişsin. “Ya ben anlayabiliyorum ama konuşamıyorum” klişesinin yeni bir versiyonu var artık, anlayıp çevirememe.

Maalesef bazı birimlerin bazı filmlerde çok fazla önemi vardır, örneğin Back to the Future  (Geleceğe Dönüş) serisinde zaman makinesi 88 mil/saat hıza ulaşmak zorundadır. Ülkemizde kara mili birim olarak kullanılmadığından, kaç kilometreye eşdeğer olduğu neredeyse hiç bilinmediğinden bunu kilometre olarak belirtmek zorundayız. Filmine göre birimler bu şekilde kilit rol oynayabiliyorlar, çevirmenlerin kısa bir Google araştırması yaparak birimleri bizim kullandıklarımıza çevirerek aksettirmeleri şart.

Filmlerdeki Argolar
Klişelerin en büyüğünü en sona denk getirmişim… Şu an yazdıklarım tamamen altyazılar için geçerli, argolar elbette TV’de hiçbir şekilde kullanılamadığından seslendirmeleri eleştirmek yersiz ve gereksiz olur.

Altyazılar için konuşurken elbette ki burada hangi argo/küfür nasıl tercüme edilmelidir diye detaya girmeyeceğim ama şimdi, affedersiniz, filmde adama ana avrat küfrediyorlar ve çevirisi “Lanet olası” olarak kopyala yapıştır yapılıp bırakılıyor. Bu durum belki de senelerce seslendirmeler ile beynimize kazınan klişenin yan etkisidir.

Altyazıları tercüme ederken (buna DVD/BlueRay içeriğine eklenen altyazılar da dâhil) seslendirmedeki gibi sınırlandırıldığımız bir alan olmamalı diye düşünüyorum, bu yüzden de daha rahat hareket edebilmek gerek. Son zamanlarda altyazı çevirmenleri arasında argo deyimleri ve küfürleri Türk geleneklerine göre cuk oturtan çevirmen arkadaşlara da denk geliyorum. Böyle altyazıları olan filmleri izlerken her zaman bu arkadaşları (içimden) tebrik ediyorum.
 
  

Türkçe gibi “yaşayan” bir dile çeviri yapmak sadece sözlükle metin arasında gidip gelmekle olacak iş değil, içinde dili yaşatan insanlar aktarımlarında başarılı olurken yaşatamayanlarda “elektrik kesintisi” olabiliyor. “İyi çeviri yapamadığını söylediğin insanlar da emek harcıyorlar, saygı duymalıyız” diye düşünen dostlara da, harcanan emeklerin boşa gitmesinin bizim suçumuz olmadığını iletmem gerek. Ajdar da emek ve para harcıyor şarkıları için ama adam “Anne! Bitti!” kıvamında.


P.S. sekizinci kıta'daki 27-07-2012 tarihli yazım. Kapandığı için buraya taşıyorum.